Nachttrein naar Lissabon

De boeken van Bieri alias Mercier laten zien dat levenskunst iets is wat maakbaar is. Pascal Mercier is een pseudoniem en heeft onder deze naam verschillende romans geschreven, zoals de Pianostemmer en Nachttrein naar Lissabon. Onder zijn eigen naam, Peter Bieri, zijn er meer filosofische werken uitgegeven, zoals het boek: “Het handwerk van de vrijheid, over de ontdekking van de vrije wil.” Zowel in zijn filosofische werken als in zijn romans ligt de nadruk op filosofische vraagstukken. Het geschrevene zet aan tot nadenken en roept vaak meer vragen op dan antwoorden.

Peter Bieri

Peter Bieri, hoogleraar en filosoof in Zwitserland, maakte de overstap van filosofische werken naar romans om zich vrijer te voelen in het schrijven. Hij hecht waarde aan het dicht bij jezelf blijven, voelen en handelen naar je emotionele identiteit is volgens hem een innerlijke vrijheid en de weg naar een authentiek leven. Het existentialisme is volgens hem een levenskunst en een cognitief proces. Het is niet van te voren vastgelegd, we kunnen het alleen leren en ervaren.

Existentialisme

Existentialisme is een filosofische stroming en heeft als basis het unieke van elk mens. Elk mens heeft de vrijheid om keuzes te maken en is verantwoordelijk voor zijn eigen daden. Hierbij gaat het vooral om de eigen ervaring van het bestaan. Het is niet van te voren vastgelegd, we kunnen het alleen leren en ervaren. Hiermee kunnen we vormen hoe we ons bestaan ervaren, bijvoorbeeld als gelukkig of ongelukkig. Jean-Paul Sartre wordt wel gezien als de grondlegger van deze filosofie. Een uitspraak van Sartre is: “de hel dat zijn de anderen”. Met deze uitspraak wil hij zeggen dat het funest is voor onze vrijheid als andere mensen ons hebben ingedeeld in hokjes. Het reduceert wie je kan zijn tot het beeld wat anderen van ons hebben. Nemen wij dit beeld over als ons zelfbeeld dan zijn we meer bezig met wat we niet kunnen of zijn dan met wat we wel kunnen of wie we zijn.

Levenskunst

De boeken van Bieri alias Mercier laten zien dat levenskunst iets is wat maakbaar is, we kunnen het leren, we kunnen er aan werken en belangrijk:  het is niet noodzakelijk vastgelegd door eerdere gebeurtenissen. Hiermee kan een vastgeroest leven, een leven van niet vrij voelen, omdat de persoon vast zit in de gevolgen van het verleden weer komen tot vrijheid, tot individuele ontplooiing. Het gaat hierin niet om een egoïstische zelfzuchtige vrijheid in de zin van, ik ga m’n eigen gang en alleen mijn belang telt. Het doel is juist een sociale vrijheid van individuen ieder met zijn of haar verantwoordelijkheid, een vorm van zelfbeheer. Zoals het voorbeeld van stoppen voor een rood stoplicht, doe je dit vanuit een vrije keus (geen ongelukken willen veroorzaken) of vanuit de opgelegde keus (geen boete willen krijgen).

Nachttrein naar Lissabon  – Pascal Mercier

In het boek “Nachttrein naar Lissabon” krijgt het leven van Raimund Gregorius erkenning door het bestaan van Amadeu de Prado te erkennen, hij is de schrijver en hoofdpersoon van een boek dat Gregorius cadeau kreeg. Door de motivatie en beweegredenen te volgen van de Prado moet Gregorius bij zichzelf zijn beweegreden en motivatie onderzoeken. Hij kan de keuze in het leven van de Prado begrijpen door zich zelf te begrijpen en door de eenheid van het mens zijn hierin tegen te komen. Citaat van Prado: “Het leven is niet het leven dat we leven; het is het leven dat we ons voorstellen te leven.”

Gregorius kan het leven van de Prado in Portugal alleen maar volgen door met alle mensen te praten die een rol in zijn leven hebben gespeeld. De Prado leeft niet meer maar leeft nog wel in de gedachten van de mensen die de Prado hebben gekend. Door het oprecht willen leren kennen van de Prado en zijn beweegreden geeft hij onbewust vrijheid aan de mensen die hun leven hebben laten bepalen door de keuzes van de Prado. Hiermee geeft hij aan dat we niet kunnen bestaan zonder de ander maar er niet afhankelijk van zijn om zelf te bestaan. Het is een onafhankelijk samenkomen waarin we het unieke bestaan van de ander erkennen en daarmee onze eigen erkenning toetsen. Het samen komen heeft geen oordeel van beter of slechter, alleen maar het zijn van de ander en jezelf laten samenvloeien. De ander en ons zelf erkennen als een uniek mens met een onbeperkte vrijheid in onze keuzes.

Lissabon

Wat slechts ontbreekt bij de mens, volgens Pascal Mercier, is de wetenschap van deze vrije keus oftewel zelfkennis, of het durven volgen van deze vrijheid oftewel zelfontplooiing. In zijn speurtocht naar het leven van de Prado ontdekt Gregorius zijn innerlijke vrijheid en die van zijn medemens. Greogorius volgt in het boek een letterlijke reis van Bern naar Lissabon en doolt rond in het sfeervolle Lissabon op zoek naar alle herkenningspunten in het verleden van het leven van de Prado. In Portugal overweegt hij zelfs om in Lissabon te blijven om te ervaren hoe zijn leven dan zou zijn. In het boek zegt Mercier: “reizen is het avontuur van het onbekende maar de sensatie als je tijdens de reis op een plaats komt, waar je al eerder bent geweest, is de herkenning.”  De innerlijke reis van Gregorius legt dezelfde weg af, van dwalen en verkennen wie hij is naar de ontdekking dat het een levenskunst is om vrij te zijn.