Tusculum is een archeologische plaats in het gebied Castelli Romani, circa 25 kilometer ten zuidoosten van Rome in de Italiaanse regio Lazio. De Castelli Romani zijn een aantal dorpen en steden in de Albaanse Heuvels. Tusculum was een van de grootste steden in deze heuvels met opvallend veel luxe villa’s en tuinen op een comfortabele afstand van Rome. De stad is vermoedelijk gesticht tussen de zevende en achtste eeuw v.Chr. maar er zijn ook legendes dat de stad al eerder werd opgericht. Het was een bijzonder luxe stad waar mensen vooral om gezondheidsredenen hun zomer wilden doorbrengen en alleen rijke Romeinen konden het zich veroorloven om hier een villa te laten bouwen.

In 1167 viel het Romeinse communale leger Tusculum aan in de slag bij Monte Porzio maar het Romeinse leger werd verslagen door de troepen van de keizer. In hetzelfde jaar volgde er een uitbraak van de pest en een groot deel van de bevolking en het keizerlijke leger verhuisden naar de nabij gelegen plaatsen Frascati, Monte Porzio Catone en Grottaferrata. Het Romeinse leger viel later opnieuw de stad binnen en vernietigde Tusculum uiteindelijk met toestemming van de paus en de keizer op 17 april 1191.

Er zijn later veel bouwmaterialen uit de stad gebruikt in omliggende dorpen of steden in Castelli Romani.

De eerste archeologische opgravingen in het gebied begonnen aan het begin van de negentiende eeuw. Het gebied van de akropolis, de oude stad op de heuvel werd nagenoeg volledig opgegraven, een deel van de oude Romeinse weg is te zien, restanten van huizen, het Romeinse theater, het paleis en oude graven. Het Romeinse forum is het oudste deel van de stad, een groot deel van oude wegen zijn nog te zien en in de middeleeuwse wijk liggen ook restanten van villa’s, een kerk en bronnen en fonteinen. Het hele Tusculum gebied is nu een archeologisch en cultureel park.

In het archeologische museum van Frascati zijn vondsten te zien van de oude Romeinse stad en een aantal op schaal nagebouwde villa’s uit de stad Tusculum. De restanten van de oude Romeinse stad zijn bereikbaar via de oude Romeinse weg Via Tuscolana, deze weg had een lengte van 24 kilometer en het was de belangrijkste verbindingsweg van de stad Rome naar Tusculum, de weg loopt nu door naar Frascati en het aaneengesloten dorp Grottaferrata.