Muziek en dans op Kreta
Muziek op Kreta is een traditionele vorm van folkmuziek en wordt ook wel “kritika” genoemd. Al sinds de Myceense tijd is de lyra of de lier het belangrijkste muziekinstrument op Kreta. De oorspronkelijke Griekse lyra is een instrument met drie snaren en een strijkstok. Het Griekse muziekinstrument wordt vaak gemaakt van het hout van de moerbeiboom. Een lier wordt niet op de schouder gelegd zoals een viool maar de muzikant legt de lyra op zijn dij en bespeeld de snaren meestal met een strijkstok. De tonen op de snaren worden met de vingernagels gemaakt. Het geluid van de Griekse lier klinkt vrij basic, het instrument wordt vaak begeleid door een luit (laouto) die een diepere klank heeft.
De lyra wordt ook wel begeleid door de askomandoura, dit is een soort doedelzak gemaakt van geitenhuid. Andere instrumenten die als begeleiding worden gebruikt zijn de bouzouki (een snaarinstrument), de gitaar en een kleine bongo, de daouli. De bouzouki wordt nu in Ierland veel gebruikt bij Ierse volksmuziek, het muziekinstrument werd oorspronkelijk door rondtrekkende muzikanten meegenomen uit Griekenland.
Mantinades
Een belangrijke traditie op Kreta is het zingen van Mantinades, deze volksliederen zijn korte coupletten op rijm, zoals deze: “Five thousand dreams I fashioned every hour of every day, But then along came wind and rain to sweep them all away”. De liedjes gaan vaak over de liefde en het Kretenzische plattelandsleven. Zangers kunnen tegenover elkaar staan en een gezongen couplet beantwoorden met een eigen mantinada, waardoor er een gezongen dialoog ontstaat. De Mantinades (meervoud van mantinada) staan vaak niet op papier maar worden van generatie op generatie doorgegeven. Sommige van deze coupletten worden gezongen in dialect. Het heldengedicht Erotokritos geschreven door Vitzenzos Kornaros is een gedicht van ruim 10.000 regels met als thema’s: liefde, moed, eer en vriendschap. Het Erotokritos is een belangrijke inspiratiebron voor de Mantinades. Deze volksliedjes zijn nog steeds bijzonder populair en er zijn ook veel moderne gezongen dichtregels die vaak komisch zijn. De Mantinada wordt ook wel op de nabij gelegen eilanden Kassos en Karpathos gezongen en in heel Griekenland, maar nergens zijn ze zo inventief met deze gezongen dichtregels als op Kreta.
Dansen Kreta
Dansen is op Kreta populair en er zijn veel soorten Kretenzische dansen. Zorba de Griek zei: “Alleen een goede danser kan ook een echte man zijn”. Veel dansen van Kreta zijn levendig en ingewikkeld waarbij de danser atletische sprongen en danspassen laat zien.
Elk deel van Kreta heeft een eigen dans ontwikkeld. Zo komt uit Chania de statige dans Syrto of Siganos, uit Iraklion de acrobatische Pedekto en uit Rethymnon de levendige Pentozali (Pentozalis) en de parendans Sousta.
Vooral in de zomermaanden zijn er veel festivals waar men tijdens een vakantie op Kreta kan kijken naar de Kretenzische dansen. Op de traditionele feestdagen zoals Pasen, bruiloften, naamdagen en doopplechtigheden zal op Kreta ook altijd worden gedanst op traditionele muziek en de dansers dragen klederdracht.