Een spookstad is een verlaten stad of dorp maar met nog veel lege huizen of andere interessante lege gebouwen. In heel Europa zijn veel spooksteden, ze worden om verschillende redenen verlaten. Een stad of dorp wordt vaak verlaten omdat de economische activiteiten zich verplaatsen, de jongeren werken niet meer op het platteland maar trekken naar de stad. Een dorp kan een spookstad worden door natuurrampen zoals overstromingen of aardbevingen maar ook door epidemieën, onteigening of door oorlog verlaten mensen hun oorspronkelijke dorp of stad.

Een echte spookstad is volledig verlaten maar er zijn ook veel stadjes of dorpen in Europa die nagenoeg helemaal verlaten zijn maar toch bekend staan als een spookdorp omdat er slechts nog een enkeling woont in een ooit levendig dorp of levendige stad.

Nieuw leven voor spooksteden

De laatste jaren staan spooksteden of spookdorpen in Europa steeds meer in de belangstelling: vergeten steden worden bezienswaardige steden. Urban exploring of Urbex is onder andere het fotograferen van verlaten plaatsen met verlaten gebouwen zoals kerken, scholen en fabrieken.

Spooksteden worden ook vaak als filmlocatie gebruikt en vaak worden dit toeristische bezienswaardigheden. Het zwerven door een verlaten stad of dorp, het proeven van de sfeer van weleer, achterhalen waarom de stad of het dorp is verlaten. Het vreemde dubbele gevoel bij een spookstad, de triestheid van de verlaten gebouwen en het desolate landschap maar ook de vredige rust van een strijd die gestreden is, de natuurramp of de oorlog is voorbij. Spooksteden worden vaak niet opgeruimd maar blijven bewaard als een openluchtmuseum van het verleden.

Soms en steeds vaker wordt een spookstad of spookdorp nieuw leven ingeblazen, een mooi voorbeeld hiervan is het Italiaanse dorp Matera. Ooit een van de grootste verlaten steden met honderden verlaten grotwoningen is nu een Unesco werelderfgoed en een van de meest bezochte bezienswaardigheden in Italië.

Het eiland Spinalonga in zijn geheel verlaten in 1962 is nu een van de populairste bezienswaardigheden van Kreta. Sommige spookdorpen worden na tientallen jaren van leegstand volledig gerenoveerd omdat ze eigenlijk te mooi zijn om er niks mee te doen of omdat ze historisch gezien te belangrijk zijn en thuis horen binnen de cultuur van de regio.

Spooksteden in Europa

In armere landen in Europa zijn over het algemeen meer spooksteden dan in rijkere landen. In landen zoals Bulgarije en Hongarije maar ook in bijvoorbeeld de Spaanse Pyreneeën zijn veel verlaten dorpen door het stoppen van de niet rendabele traditionele landbouw activiteiten. In Bulgarije worden de verlaten dorpen geteld en bij de laatste telling waren er 181 onbewoonde nederzettingen. In Oekraïne en in Wit-Rusland zijn spooksteden ontstaan door de kernramp in Tsjernobyl in 1986. Op Cyprus zijn in het noorden veel spookdorpen ontstaan na de Turkse bezetting, ook in Kroatië en Bosnië zijn veel spookdorpen ontstaan door de oorlogen in voormalig Joegoslavië.

Spooksteden Cyprus:

Spookstad Agios Sozomenos is niet bewoond, bezienswaardig vanwege de toegankelijkheid en het fotogenieke karakter.

Het spookdorp Achna is niet toegankelijk maar wel goed te zien vanaf de rand van het dorp en er is een opmerkelijk monument opgericht ter herdenking aan het dorp en de Cypriotische vluchtelingen.

Spooksteden Frankrijk:

In de Tweede Wereldoorlog vond in het dorp Oradour-sur-Glane de grootste massaslachting door de nazi’s op burgers in Frankrijk plaats.

Spooksteden Georgië

In Georgië zijn twee mooie oude grottensteden, de stad Vardzia is een nagenoeg onbewoonde stad waar nog slechts zes monniken leven. De oudste stad met grotwoningen in Georgië is de onbewoonde grottenstad Uplistsikhe met een mooie ligging boven de rivier. Beide steden zijn een cultureel monument en interessante bezienswaardigheden.

Spooksteden Griekenland:

Het beroemde Mystras nu werelderfgoed, de archeologische opgraving is op het klooster na niet bewoond maar op korte afstand van de bezienswaardigheid ligt een dorpje.

Het eiland Spinalonga bij Kreta is een voormalige leprakolonie, na 1962 waren er geen vaste inwoners meer, Spinalonga  is nu wel een populaire toeristische bezienswaardigheid en staat op de voorlopige werelderfgoed lijst van Unesco.

Spooksteden Italië: 

Bergdorp Bussana Vecchia ligt aan de Ligursiche kust, verwoest door een aardbeving nu een sfeervol kunstenaarsdorp.

Het stadje Balestrino Vecchia in de regio Ligurië is geleidelijk verlaten er ontstonden problemen door aardbevingen die werden gevolgd door aardverschuivingen. Het is een filmlocatie en ligt op korte afstand van de kust. Er is nu gekozen voor restauratie van het mooie dorp voor het toerisme en het in stand houden van de historische bezienswaardigheden.

Het oude Graun of Alt-Graun in de regio Trentino-Zuid-Tirol, is ondergelopen door het stuwmeer Reschenmeer maar de klokkentoren van het verdwenen dorp staat nog steeds in het water als symbool van het ooit geliefde dorp.

In de regio Toscane ligt Fabbriche di Careggine onderwater, het is een spookdorp geworden door de bouw van een waterkrachtcentrale. Het volledige dorp ligt in een meer en is alleen bij drooglegging te zien, circa 1 keer per 15 jaar.

Het dorp Castelluccio of Castelluccio di Norcia in de Italiaanse regio Umbrië is nagenoeg compleet verwoest door een aardbeving in 2016. De meeste bewoners zijn geëvacueerd maar een aantal van hen wil het dorp in de schitterende omgeving van het nationale park weer opbouwen.

Op de hoogste top van de Abruzzen staat nog het kasteel of fort van het verdwenen dorpje Rocca Calascio.

Het dorpje Civita Bagnoregio in de regio Lazio is in de wintermaanden een spookdorp, in de zomermaanden trekt het dorp met de unieke ligging op een rots in een tufsteen landschap veel bezoekers.

Op korte afstand van Rome in de Italiaanse regio Lazio ligt het spookstadje Monterano, verlaten sinds 1799. Bekend uit films en bezienswaardig vanwege de charme van de ruines zoals het aquaduct en de fontein met leeuw.

In de regio Campanië liggen de oude Romeinse steden Pompeï  en Herculaneum, het werden spooksteden door een uitbarsting van de vulkaan Vesuvius. Beide steden zijn nu een werelderfgoed monument met veel bezoekers, het geld van de entreeprijzen wordt gebruikt om de oude belangrijke culturele steden in stand te houden.

In het zuiden van Italië in de regio Basilicata is Craco een spookstad door een aardverschuiving en een aardbeving.

Het mooi gelegen Matera eveneens in de Italiaanse regio Basilicata is een voormalige spookstad, deels grottenstad maar is nu een veel bezocht Unesco werelderfgoed monument en weer gedeeltelijk bewoond.

In de regio Calabrië ligt in een verlaten landschap het spookstadje Pentedatillo, in de zomermaanden wordt het stadje nu bewoond door kunstenaars en ambachtslieden en jaarlijks is er een filmfestival voor korte films, het Pentedattilo Film Festival is opgedragen aan de reizigers die ongebruikelijke grenzen verkennen.

Spookdorp Kroatië:

Het middeleeuwse spookstadje Dvigrad met het kasteel is verlaten in 1714, nu is er jaarlijks een festival en plannen om de stad volledig te renoveren in de oude stijl als voorbeeld van een welvarende middeleeuwse stad in Kroatië.

Het spookdorp Kupari op korte afstand van Dubrovnik met de verlaten hotels op het strand.

Spookstad Oekraïne:

Het bizarre Pripjat werd een spookstad na de kernramp van Tsjernobyl en trek jaarlijks steeds meer bezoekers.

Boekrecensie: “Wolf eet hond” van Martin Cruz Smith, overleven in Pripjat.

Spookdorp Spanje

Tijdens de Spaanse Burgeroorlog en de Slag om Belchite werd het dorp Belchite in de regio Aragon zwaar getroffen.

Spooksteden Turkije

De stad Ani in het noordoosten van Turkije wordt ook wel de stad van 1001 kerken genoemd, een van de meest indrukwekkende nederzettingen in de middeleeuwen maar verlaten na belegeringen en aardbeving. Ani is nu een werelderfgoed monument, kerken worden gerestaureerd en de stad trekt veel bezoekers.

Eksi Halfeti of het Oude Halfeti in het oosten van Turkije wordt ook wel het “verborgen paradijs” of de “verloren stad” genoemd, bijna 80% van de oude stad ligt na de bouw van de Birecikdam onder water. Het resterende deel van de oude verlaten stad is nu een populaire toeristische bezienswaardigheid.