Epifanie

Elk jaar op 6 januari is het Epifanie of Driekoningen dag, de oorsprong en de traditie van de dag kunnen per cultuur of geloof verschillend zijn. Het woord Epifanie is afkomstig uit het Grieks en kan letterlijk staan voor het verschijnen van een ster. Meestal wordt het woord Epifanie echter meer symbolisch gebruikt voor het verschijnen van een plotselinge openbaring. Deze openbaring kan een religieuze openbaring zijn maar het kan ook een spirituele ervaring zijn, bijvoorbeeld als iemand in één flits een openbaring ervaart van verlichting of het bereiken van een innerlijke bestemming.

Twelve Days of Christmas

De Kalender van de Kelten kende acht jaarfeesten volgens een natuurlijke cyclus. Het Yule of de Joel periode liep van 21 december tot 2 februari. De Germanen kenden ook al dit feest van het licht, bij hen duurde dit feest 12 dagen van 25 december tot en met 5 januari. Deze gewoonte van 12 dagen na kerstmis werd door verschillende culturen overgenomen. Een populair en het meest bekende kerstlied is “The Twelve Days of Christmas”. Het eerste deel van het lied: The first day of Christmas my true love sent to me,  A parteridge in a pear tree. The second day of Christmas my true love sent to me Two turtle doves And a parteridge in a pear tree. The third day of Christmas my true love sent to me Three French Hens, Two turtle doves And a parteridge in a pear tree.

Elke dag komt er een geschenk bij en in het lied worden elke dag de geschenken van de vorige dagen opgenoemd, de geschenken op deze twaalf dagen zijn: 1) patrijs in een perenboom, 2) tortelduiven, 3) Franse hennen, 4) zangvogels, 5) gouden ringen, 6) ganzen, 7) zwanen, 8) huishoudsters, 9) dansende vrouwen, 10) ruiters, 11) doedelzakspelers en 12) spelende trommelaars.

Er zijn veel parodieën op het lied bijvoorbeeld het geheugenspelletje “ik ga op reis en ik neem mee”.

Driekoningen betekenis

Aan het huidige Driekoningen worden van oorsprong verschillende betekenissen verbonden. De drie wijzen die bij de geboorte van Jezus verschenen kwamen pas op 6 januari, de wijzen boden drie geschenken aan: goud, wierook en mirre. In latere verhalen werden de wijzen koningen genoemd met de namen Caspar, Melchior en Balthasar en de dag werd gezien als de openbaring van Jezus.

30 jaar later zou Jezus door Johannes de Doper gedoopt zijn in de rivier de Jordaan. Toen Jezus uit het water opstond, daalde de kracht van God op Hem neer in de vorm van een duif, en Johannes hoorde een stem uit de hemel: ”Jij bent mijn geliefde Zoon, in jou vind ik vreugde”. Deze verschijning of openbaring bij de doop van Jezus werd net als bij de geboorte van Jezus gezien als een symbolische ster of verlichting van de geest.

Het vieren van Driekoningen is nu als het ware in twee feesten gesplitst, sommige culturen vieren Epifanie als de verlichting of openbaring, ook wel Theofanie (Godsverschijning) genoemd. Andere culturen vieren meer de aanbidding van de drie wijzen of de drie koningen. Voor een niet-christelijke betekenis is 6 januari het einde van een donkere winterperiode en werden er feesten gehouden met vreugdevuren om de laatste donkere gedachten en geesten te verdrijven zoals de Kallikantzaros

Epifanie traditie

Door de verschillende betekenissen van Driekoningen of Epifanie zijn er ook verschillende tradities. Op 6 januari moeten in ieder geval alle kerstversieringen zijn opgeruimd en de laatste kerstbomen worden verbrand.

In landen waar men Epifanie of Theofanie viert, zoals tijdens de Griekse feestdagen en de Bulgaarse feestdagen  wordt een gezegend kruis in het water geworpen en deze wordt opgedoken door meestal jonge mannen. Diegene die het kruis weet op te duiken krijgt geschenken of geld van de toeschouwers. De duik in het water wordt ook wel gezien als een reiniging van hart en geweten, een symbool van wedergeboorte. De traditionele Nieuwjaarsduik in Nederland zou oorspronkelijk ook op deze gewoonte zijn gebaseerd.

In landen waar men Driekoningen viert lopen kinderen de avond voor Driekoningen met lampionnen, zingen een liedje en ontvangen snoep of geld.